Tôi đọc thư Đắc cho Thomas nghe.
Đắc viết: “Các cậu thân mến, trước hết tớ xin lỗi các cậu, về đến nhà đã hơn hai tháng nay, mãi hôm nay tớ mới viết được cho các cậu. Số là, về đến nhà hôm trước thì hôm sau bà vợ tớ phải đi công tác xa ở một huyện trên miền núi. Những bài học của thày Thomas chưa áp dụng được với bà vợ vì tuy gần bà vợ được một tối nhưng cũng chẳng ăn thua mẹ gì cả, vì tối đó họ hàng gần xa, hàng xóm kéo đến thăm chật nhà. Tớ đi thăm quan xứ khỉ ho cò gáy có mấy tháng mà họ cứ tưởng tớ đã sống ở Mỹ, ở Pháp hàng nửa thế kí, nay mới trở về thăm quê hương lần đầu. Họ vây quanh, hỏi han hồ hởi, chia xẻ niềm vui, cả ngày đã đành lại còn ca đêm nữa. Thành thử đã mấy tháng xa vợ, đêm đó tớ cũng đành phải nhịn chay, không dám mò lồn vợ. Nhà chật quá, khách khứa họ nằm chồng chéo cả lên nhau, sờ thế nào được lồn vợ. Chẳng biết mặt mũi chiếc lồn vợ tớ sau mấy tháng xa nhau nó ra làm sao, có còn nguyên vẹn không hay hình hài của nó đã bị méo mó? Biết đâu vắng bàn tay tớ thì đã có những bàn tay khác sờ rồi và nếu những bàn tay đó to khỏe hơn những bàn tay của tớ thì chắc gì chiếc lồn vợ tớ còn nguyên hình hài? Dù sao nó cũng chỉ là một chiếc lồn cũ, quen thuộc, không có gì mới lạ để kể cho các cậu nghe cả đâu. Các cậu có muốn nghe thì nghe tớ than thở về chuyện hàng họ của tớ thôi. Mấy thùng hàng chậm của tớ vẫn chưa thấy tăm hơi đâu cả. Có khi nó về rồi, bị bốc hơi hết cả rồi cũng nên. Tụi chúng nó khuyên ra sân bay mà dò hỏi nhưng tớ bận quá không ra được. Vừa về tới nhà hôm trước hôm sau đã phải đi làm rồi. Được hưởng thụ mấy tháng rồi mà, nay phải đền bù. Ngày hai buổi kẽo kẹt trên chiếc xe trâu.
Tớ nhớ cảnh ăn gà đeo kính dai như chão trâu của các cậu lắrn. Giá được ăn “cát đó” như ăn gà đeo kính nhỉ? Về Hà Nội khó có điều kiện được ăn “cái đó” lắm…”. Lá thư của Đắc làm tôi buồn. Tôi nhớ lại hôm tiễn Đắc về Hà Nội. Đó là chuyến bay dân dụng từ Matxcơva về Hà Nội. Mọi người đang chờ mở cửa để đưa hàng vào khám. Người về những chuyến như hôm nay bao giờ cũng đông, phần lớn là người Việt đã làm việc, công tác hay học hành ở Liên Xô nay hết hạn ra về. Lác đác có vài ba người ngoại quốc, chủ yếu là người Nga.
Người đứng chờ chật ních ở phía ngoài. Đồ đạc ngổn ngang, nào va ly, nào là hòm giấy bằng bìa cát tông. Thùng nào thùng nấy nai nịt cẩn thận. Lại có cả những túi lưới mắt cáo, trong đó đựng trăm thứ bà rằn: nào búp bê, nào những con lật đật đụng vào chúng là chúng khua lên inh ỏi, nào táo nào bánh kẹo, nào sữa hộp. Đó là những túi xách tay không nằm trong tiêu chuẩn hai mươi cân nên ai cũng cố nhét cho nhiều, cho đầy, cho nặng. Những chân tay búp bê gầy thò ra lủng lẳng ngoài mắt lưới. Những con lật đật chạm vào nhau kêu inh ỏi. Người ra, người vào, người về, người ra tiễn chen nhau, ồn ào như một cái chợ khổng lồ họp trên sân bay quốc tế của nước Nga.
Mỗi người ra về phải làm ba bản giấy tờ, kê khai có mấy kiện hàng, có mấy túi xách tay, tên các mặt hàng, có đô la Mĩ hay không, có vàng hay không, có thuốc tây, thuốc lá hay không. Cửa vẫn còn đóng kín, chưa một nhân viên hay cảnh sát nào muốn làm việc mà người đứng xép hàng đã lộn xộn lắm rồi. Họ cãi nhau vì người trước người sau, người không có hàng, người có hàng, người chen hàng, người không chen hàng. Trong cảnh đó đoàn người vẫn tiếp tục rồng rắn lên mây. Họ ra ra, vào vào, lượn vòng quanh phỏng đoán xem hôm nay cửa số mấy sẽ dễ dàng, còn cửa số mấy sẽ khó khăn. Ai cũng hồi hộp, lo lắng. Liệu hàng của mình có bị khám kĩ không? Liệu hàng của mình có bị vất lại không? Liệu chỗ thuốc tây mình đã giấu dưới bọc vải có thoát được không? Chỗ thuốc tây đó mà thoát được thì vợ con mình cũng được no vài tháng. Liệu mình có phải trả thêm tiền cước không? Thôi thì hàng trăm thứ.
Họ đứng chờ mở cửa đã lâu nên cũng chồn chân. Và, có lẽ đêm qua vì quá lo lắng, hồi hộp nên suốt đêm họ không ngủ được nên lúc này trông họ như những người ốm. Đã có mấy cô gái yếu ớt chóng mặt, hoa mắt đứng không vững nữa liền ngồi thụp xuống sàn nhà, di di hai ngón tay vào hai bên thái dương, mặt mày xanh rớt.
Cửa mở. Họ’dồn lên như một dòng thác. Va ly, thùng mủng, túi xách, túi mắt cáo thi nhau tiến lên. Rồi tất cả bỗng dừng lại. Hóa ra họ vừa nghe được một tin, cửa này khám kĩ lắm. Thế là họ nhào tới cửa kia. Con rắn bị đứt khúc đầu cứ thế mà đứt tiếp các khúc sau. Cảnh sát phải ra giữ trật tự. Họ mắng nhau như hát hay vậy.
Đắc ra muộn. Hôm trước tôi đã dặn dò Đắc cẩn thận thế rồi mà hắn vẫn còn ra muộn. Mặt mày Đắc hớt hơ hớt hải. Một thùng giấy to tổ bố. Cái thằng, đến sắm một chiếc va ly mà xách cho tử tế cũng không có tiền mà sắm. Một túi khoác vai to như một va ly. Dứt khoát cái túi ấy là không thoát cước được rồi. Mà chả biết Đắc nhét những gì trong đó? Lại một túi lưới mắt cáo, cũng lòi ra nào chân nào cẳng búp bê, nào lật đật, nào táo, nào sữa. Thôi thì chịu khó nhịn mẹ nó đi cho rồi. Thương vợ con kiểu đó tôi cũng chịu, không dám làm.
Hàng tiếng đồng hồ trôi qua dòng người chỉ nhích lên được có vài bước. Kiểu này có lẽ Đắc không ra kịp máy bay rồi. Tôi suy nghĩ một lát rồi nháy Đắc, đẩy xe hàng của Đắc sang một đường khác, đánh bài chen hàng vậy. Dân ta vẫn có truyền thống chen hàng giỏi mà. Tôi và Đắc bị nhiều bàn tay lôi lại. Tiếng mắng nhiếc nổi lên như một đợt sóng. Mặt tôi lúc này phải đỏ hơn mào gà là cái chắc.
Trăm sự chỉ tại Đắc. Biết làm sao bây giờ? Đã đâm lao thì phải theo lao thôi. Lúc này cũng không còn đường đề quay về vị trí cũ được nữa, vì khắp mọi nơi người, xe, hàng hóa bủa vây dầy đặc như nêm cối rồi. Chỉ còn có mỗi con đường là tiến lên phía trước mà thôi. Con đường phía trước nào mà chả gian truân, chả vinh quang cơ chứ. Mồ hôi mồ kê chúng tôi vã ra như tắm. Cái túi mắt cáo bị đứt quai làm mấy quả táo đỏ lăn ra ngoài, Đắc vội cúi xuống nhặt thì mấy quả khác lại lăn ra tiếp. Tôi mắng Đắc:
– Vất mẹ nó đi còn nhặt làm gì, đi nhanh lên không mất mẹ nó chỗ bây giờ?
Cuối cùng cũng đến lượt Đắc. Tay Đắc run run đặt hàng lên bàn cho họ khám. Thoát được khâu khám nhưng Đắc không thoát được khâu cân hàng. Đắc đứng giữa nhà gào tôi:
– Phải trả thêm mười cân cước nữa. Hết 50 rúp tất ca.
Rồi Đắc chạy loanh quanh tìm chỗ thuận tiện nhất để đón tiền của tôi quăng vào. Mấy tay cảnh sát chạy ra ấn Đắc vào bên trong, Đắc lại chạy ra ngoài, họ lại ấn Đắc vào trong. Cuối cùng Đắc cũng trả xong cước. Quần áo Đắc đã bắt đầu lệch xệch. Một vạt áo sơ mi tuột ra khỏi cạp quần. Tôi nhìn Đắc mà thương. Chả trách những người từ Hà Nội sang Nga, từ Nga về Hà Nội đều nói, vượt qua được hai cửa ải dó gian lao chẳng khác gì đi đầy ở xứ Xibiri lạnh lẽo. Trông Đắc đã tội nghiệp, đã thương rồi nhưng trông mấy cô gái bé nhỏ gáy yếu càng thấy tội nghiệp và thương hơn. Có một cô người bé quá là bé, đi một đôi giày rã i cao, tuy vậy cũng không làm cho cô cao lên được là bao. Người cô mảnh mai như một chiếc lá liễu. Thế mà cô khoác trên người những năm túi. CÔ lặc lè không sao ới
nổi. Cứ đi được chừng dăm bước, cô lại đặt tất cả năm túi đó xuống, đứng thở rồi lại đi tiếp.
Tôi quay ra không nhìn cô gái nữa. Chẳng biết cô có đi nổi nữa không? Chỉ thấy cái dáng mảnh mai nhích đi từng tý một.
Cảnh tiễn Đắc ra về làm tôi buồn xót xa. Nhìn đoàn người lôi thôi lếch thếch, hỗn độn, tôi chợt nghĩ, những con người đó mới thật là tội nghiệp, thật là đáng hương. Hỏi còn gì nữa đối với họ ở trên đời này ngoài miếng cơm và manh áo? Mà chắc gì miếng cơm đã được no, manh áo đã được lành.
Sau bữa đánh chén món chả nướng của tụi trập ở cái phố cụt với Thomas, tôi chuyển về cơ quan. Bữa đánh chén với Thomas kéo dài suốt đêm. Lúc đầu thì chỉ có đánh chén không thôi. Mỗi thằng làm ba xâu thịt nướng. Bọn nâu này có tài nướng thịt, thơm ngon chẳng khác gì thịt nướng của bọn Côdắc ở miền sông Đông của nước Nga. Vào những mùa hè của những năm thịnh vượng, trên khắp các triền sông đâu đâu cũng thơm lừng mùi thịt cừu nướng chín trên những tảng than hồng cháy rực đỏ. Họ đi chơi, đi tắm sông, đi rừng và ăn những tảng thịt cừu thơm lừng đó. Mùi thịt nướng bay đi khắp các triền sông gọi thêm số người gần xa đến chơi vui mỗi lúc một nhiều. Đời người cũng có lúc vui như thế đó.
Sau khi đã đưa ba xâu chả nướng béo ngậy, ngon chẳng kém gì của dân Côdắc vào bụng, Thomas rủ tôi đi tìm gái. Tôi chần chừ. Tôi có thiếu gái đâu mà phải theo Thomas đi tìm? Và, chính bản thân Thomas cũng có thiếu đâu cơ chứ, thế thì sao lại phải đi tìm? Vả lại, tôi đã có hẹn với Hiền Lương tối nay. Đi đâu thì đi nhưng tối nay tôi phải về sớm để cùng nàng hoan lạc buổi cuối cùng ở cư xá này. Buổi hoan lạc của chúng tôi sẽ có cả Tuyết Lan tham dự.
Sau này chưa biết ra sao, liệu chúng tôi còn được gặp nhau một cách thường xuyên nữa không? Vì thế chúng tôi muốn đêm nay sẽ là đêm của riêng chúng tôi. Nàng và Tuyết Lan đang đợi tôi ở nhà và biết đâu đêm nay vì xúc động phải xa nhau Tuyết Lan sẽ chẳng trao cho tôi cái lồn nàng một cách tự do? Dù một lồn hay hai lồn, dù lồn cũ hay cả lồn mới, dù thế nào đi nữa thì tôi cũng không muốn lỡ hẹn với Hiền Lương đêm nay. Vả lại tôi cũng hơi trờn trờn với lời rủ rê mê muội của Thomas. Tôi chưa bao giờ chơi gái làm tiền cả. Tôi vẫn có cảm giác sờ sợ thế nào ấy. Tôi dù có chơi bời trác táng thì cũng chỉ vầy vò có mỗi chiếc lồn của Hiền Lương mà thôi. Tôi đến với chiếc lồn đó là vì tôi có cảm tình với nàng, tôi yêu nàng. Còn những người con gái làm tiền kia, tôi có biết họ là ai, tôi làm gì có cảm tình với họ thì làm sao tôi có thể ôm ấp họ vào lòng mà hôn mà sờ nắn các bộ phận trên người họ được? Liệu lúc vào cuộc tôi có thể say mê như lúc tôi vào cuộc với Hiền Lương hay với Tuyết Lan được không? Những người con gái này vừa đẹp đẽ sạch sẽ lại vừa đam mê khêu gợi. Tại sao tôi lại phải từ giã họ đêm nay để đi mò những cái lồn đã có hàng trăm, hàng ngàn con cặc xỏ vào rồi để rước bệnh về cho những người đẹp của tôi đang đợi tôi ở nhà? Phi lý quá! Chơi bọn gái làm tiền thì làm sao mà rạo rực được cơ chứ. Họ ăn nằm với đủ các loại đàn ông, lồn họ ngoác ra như con tàu há mồm là cái chắc. Thú gì cái trò chơi đó mà Thomas rủ tôi. Bản thân Thomas cũng có một chiếc lồn tuyệt đẹp và nếu anh muốn, bao nhiêu cái mà anh chẳng kiếm được, toàn những cái đáng giá cả, chứ đâu như cái lũ tạp nham kia, ngay như nếu anh muốn thì đêm nay chúng tôi vẫn có thể chơi chung, anh vẫn có thể mượn tạm của tôi chiếc lồn của Hiền Lương hay của Tuyết Lan, chẳng hạn. Vì cớ chi mà anh phải đắm say những chiếc lồn không chủ?
Tôi từ chối lời mời của anh. Anh ra sức nài nỉ, thuyết phục tôi Anh nói, mỗi cái nó có cái hay riêng của nó, không cái nào giống cái nào cả, cứ đi đi rồi khắc biết, đi cho biết đó biết đây một tý chứ, chứ cứ ở nhà ôm kè kè cái lồn đó mãi sao, vả lại đây là lần cuối cùng tôi và anh còn được ở bên nhau, mai đây mỗi đứa một nơi biết thế nào mà lần được, chả lẽ tôi không thể chiều anh được một lần trong đời hay sao. Nghe anh nói cũng có lý, thế là tôi nhận lời đi với anh, trong thâm tâm vẫn nghĩ mình sẽ còn đủ thời gian và sức lực để trở về với cái lồn đẹp đang nóng lòng đợi ở nhà.